Chống hàng giả, gian lận thương mại: Vẫn chỉ mới “cắt ngọn”!

Nhận thức của người dân về hàng giả, hàng nhái còn hạn chế

Đánh giá về những khó khăn, thách thức trong công tác phòng, chống hàng giả, hàng nhái, tại hội thảo “Nhận diện khó khăn, thách thức trong đấu tranh chống sản xuất, kinh doanh hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ”, do Viện Kinh tế Việt Nam và Cục Nghiệp vụ quản lý thị trường, Tổng cục Quản lý thị trường - Bộ Công Thương tổ chức, các chuyên gia đã nhìn nhận và đánh giá, nhìn nhận thẳng thắn những tồn tại, hạn chế và thách thức trong đấu tranh chống sản xuất, kinh doanh hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Nhận thức của người tiêu dùng về hàng giả, hàng nhái vẫn còn hạn chế. Ảnh Đ.Đ

Thông tin tại hội thảo cho thấy, trong thời gian qua, thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội, chỉ đạo của Chính phủ và Ban Chỉ đạo 389 quốc gia về chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, các lực lượng chức năng đã tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát đồng thời có nhiều biện pháp quản lý, ngăn chặn, hạn chế tình trạng sản xuất, buôn bán, vận chuyển hàng lậu, hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Mặc dù vào cuộc sát sao, tuy nhiên, thực tế hiện nay hàng giả, hàng nhái vẫn được tiêu thụ công khai; trong khi đó, việc tổ chức sản xuất thì lại diễn ra trong "bóng tối"; điều này khiến những nỗ lực ngăn chặn hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ vẫn chưa thể xử lý một cách triệt để. Trong khi đó, các giải pháp, chính sách của Nhà nước vẫn chỉ mới “cắt ngọn” vấn nạn, chưa đủ cách thức và sức nặng răn đe để loại trừ vấn nạn từ gốc rễ.

Không dừng lại ở mức độ vụ việc, hành vi đơn lẻ, hàng giả, hàng nhái đã thật sự trở thành một “ngành công nghiệp” đen tối đục ruỗng nền kinh tế đất nước, tàn phá sức khỏe và quyền lợi của nhân dân, phá hoại thành quả của nhà sản xuất kinh doanh chân chính, gây hoang mang xã hội, làm suy yếu sức cạnh tranh của hàng hóa chân chính trong mục tiêu phát triển trong nước và vươn ra thế giới.

Chia sẻ tại hội thảo, ông Nguyễn Đức Lê, Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ Quản lý thị trường (Tổng cục Quản lý thị trường) cho rằng, thực tiễn cho thấy nổi lên các khó khăn, thách thức trong đấu tranh chống sản xuất kinh doanh hàng giả. Trong đó, thủ đoạn của các đối tượng vận chuyển, nhập lậu hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ là thường xuyên thay đổi để đối phó với lực lượng thực thi. Trong khi đó, hệ thống pháp luật để xử lý vấn nạn này lại chưa điều chỉnh, hoàn thiện kịp so với yêu cầu thực tế.

Cùng với đó, công tác phối hợp, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm giữa các bên liên quan vẫn chưa đủ mạnh. Và đặc biệt đó là nhận thức của người dân về vấn nạn hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ vẫn còn hạn chế, điều này dẫn đến việc xử lý các hành vi vi phạm chưa thể triệt để.

Nêu quan điểm về vấn đề trên, TS. Phan Thế Thắng, Ban bảo vệ người tiêu dùng, Ủy ban Cạnh tranh quốc gia (Bộ Công Thương) cũng cho rằng, nguyên nhân sâu xa của việc tồn tại và phát triển của hàng giả, hàng kém chất lượng liên quan đến những bất cập trong cơ chế quản lý, do sự vô tình “tiếp tay” của người tiêu dùng. Mặt khác còn có sự ngại động chạm đến kiện cáo của người tiêu dùng cũng như ý thức tự bảo vệ của doanh nghiệp với chính sản phẩm của mình chưa cao.

Cần nâng cao chế tài tăng tính răn đe

Đề cập đến giải pháp hạn chế sản xuất, kinh doanh hàng giả, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam cho rằng, trên cơ sở nhận diện những thách thức như đã nêu, các giải pháp hiệu quả trong đấu tranh chống sản xuất, kinh doanh hàng giả thời gian tới vẫn cần có sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan thực thi, doanh nghiệp và người tiêu dùng, đi đôi với rà soát quy định của pháp luật để tăng tính răn đe.

Tại hội thảo, xu hướng truy xuất nguồn gốc tiên tiến “EPC Global, các tiêu chuẩn toàn cầu cho việc phân định các vật phẩm và tài sản sử dụng RFID” hiện được nhiều nước áp dụng đã được chia sẻ bởi TrueData. Đây là một giải pháp theo vết, chống giả sản phẩm “Made in Việt Nam” với giải pháp sử dụng chíp RFID của Tập đoàn NXP Semiconductors (Tập đoàn chíp bán dẫn định danh hàng đầu thế giới) hợp chuẩn GS1, không thể sao chép, làm giả.

Đây là giải pháp cập nhật dữ liệu của sản phẩm theo thời gian thực trong hành trình từ sản xuất đến tay người tiêu dùng. Việc dữ liệu đi song song với đường đi của sản phẩm dễ dàng chỉ ra ai là người chịu trách nhiệm, ở khâu nào vi phạm (sản xuất, phân phối, vận chuyển, bán hàng). Dễ dàng phân biệt sản phẩm thật, giả cho các doanh nghiệp, cơ quan quản lý, người tiêu dùng với kết quả chính xác theo thời gian thực và chi phí “không” đồng.

Giải pháp này cũng dễ dàng kết nối với các nền tảng phần mềm quản lý của doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh, chi phí thiết bị đầu cuối tiếp cận “0” đồng, cho người tiêu dùng là “0” đồng. Tại hội thảo, các chuyên gia cũng đề xuất một số vấn đề cần tập trung, nhằm bảo đảm tạo ra giải pháp hiệu quả trong đấu tranh chống sản xuất, kinh doanh hàng giả. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước đối với lĩnh vực quản lý hàng hóa, giải pháp phải dễ dàng xác định sản phẩm chính hãng, như vậy cơ quan chức năng không phải chờ giám định gây tốn kém, tổn thất nhiều thời gian và chi phí cho các bên liên quan.

Đặc biệt, các chuyên gia cũng đề nghị, cần xây dựng cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý thương mại điện tử, sàn thương mại điện tử và chủ thể quyền sử hữu trí tuệ. Các nhà sản xuất cũng cần phải lựa chọn các giải pháp nhằm bảo vệ sản phẩm thương hiệu của mình, áp dụng truy xuất nguồn gốc với các tem nhãn không thể làm giả, sao chép.

Trong khi đó, người tiêu dùng cần nâng cao ý thức trách nhiệm, sử dụng công cụ hiệu quả, dễ tiếp cận để phân biệt, từ chối mua hàng, đấu tranh tố giác các hành vi vi phạm, qua đó, bảo đảm sản xuất tiêu dùng bền vững.