Nhận diện thủ đoạn tinh vi của kẻ lừa đảo giả danh nhân viên giao hàng

Khi mua sắm trực tuyến ngày càng phổ biến, đặc biệt vào các dịp cao điểm, thủ đoạn lừa đảo giả danh nhân viên giao hàng (shipper) tái diễn với mức độ tinh vi hơn. Không còn là những cuộc gọi mơ hồ, các đối tượng này nắm rõ thông tin đơn hàng, đánh trúng thói quen và tâm lý người mua, khiến nhiều người mất cảnh giác chỉ sau vài phút trao đổi qua điện thoại.

Bẫy tinh vi, có thể chiếm quyền kiểm soát điện thoại

Theo phản ánh, các vụ lừa đảo giả danh shipper thời gian gần đây được dựng lên bằng những chi tiết rất “đời”, rất sát với thói quen mua sắm của người dân. Đối tượng thường gọi điện đúng thời điểm người mua đang chờ nhận hàng, tự xưng là nhân viên giao hàng và đọc chính xác thông tin đơn hàng như tên người nhận, địa chỉ, loại hàng và số tiền cần thanh toán. Chính sự trùng khớp này khiến nhiều người tin rằng mình đang làm việc với shipper thật.

Trong nhiều trường hợp, cuộc gọi diễn ra ngắn gọn, dồn dập, với những lý do tưởng chừng rất quen thuộc: shipper đang đứng dưới nhà nhưng không liên lạc được, cần chuyển khoản trước để nhờ bảo vệ hoặc lễ tân nhận hộ, hoặc đơn hàng có “phát sinh phí” cần xử lý gấp. Sự vội vã, cộng với việc thông tin đơn hàng được đọc đúng từng chi tiết, khiến người nhận khó kịp nghi ngờ.

Trường hợp của anh Lê Đức Anh (Thanh Xuân, Hà Nội) chia sẻ cho thấy rõ mức độ tinh vi của thủ đoạn này. Sau khi đặt mua hàng trên sàn thương mại điện tử, anh nhận được cuộc gọi từ một người tự xưng là shipper, đọc chính xác thông tin đơn hàng và đề nghị chuyển 275.000 đồng để “hỗ trợ giao hàng”.

Tin rằng đây chỉ là khoản phí phát sinh trong quá trình giao nhận, anh Đức Anh đã chuyển tiền. Chỉ đến khi kiểm tra lại trên ứng dụng mua sắm, anh Đức Anh mới phát hiện đơn hàng vẫn đang trong trạng thái giao bình thường và không hề có yêu cầu thanh toán như nội dung cuộc gọi.

Nguy hiểm hơn, nhiều đối tượng không dừng lại ở việc chiếm đoạt một khoản tiền nhỏ. Sau lần chuyển tiền đầu tiên, nạn nhân tiếp tục nhận được các cuộc gọi thông báo rằng mình đã “đăng ký nhầm dịch vụ”, “bị lỗi hệ thống” hoặc có nguy cơ bị trừ tiền định kỳ với số tiền lớn nếu không xử lý ngay. Trong trạng thái lo lắng, người bị hại dễ làm theo các hướng dẫn tiếp theo của đối tượng, từ chuyển thêm tiền đến truy cập các đường link lạ.

Một số vụ việc cho thấy kịch bản lừa đảo được đẩy lên cao trào khi đối tượng yêu cầu nạn nhân cài đặt ứng dụng ngoài kho chính thức với lý do “xác minh” hoặc “hủy dịch vụ”. Khi ứng dụng được cài đặt, thiết bị có thể bị chiếm quyền kiểm soát, tạo điều kiện để đối tượng truy cập tài khoản ngân hàng. Mới đây ghi nhận trường hợp một phụ nữ tại Hà Nội đã bị chiếm đoạt hơn 600 triệu đồng sau khi làm theo chuỗi hướng dẫn này.

Rò rỉ dữ liệu nghiêm trọng

Một trong những nguyên nhân cốt lõi khiến người dân dễ trở thành nạn nhân là thông tin cá nhân và thông tin đơn hàng bị khai thác trái phép, tạo điều kiện để các đối tượng lừa đảo dựng lên những kịch bản có độ tin cậy cao.

Theo Thượng tá Đào Trung Hiếu - Tiến sĩ Tội phạm học, thông tin cá nhân của người dùng không còn an toàn như nhiều người tưởng, và dữ liệu bị rò rỉ từ nhiều nguồn khác nhau (thị trường mua bán “data”, website/app kém bảo mật, nội bộ sàn thương mại điện tử hoặc đơn vị vận chuyển). Ông Hiếu nêu rõ các đối tượng có thể dựng kịch bản lừa đảo khớp tới 90 - 100% sự thật để khiến người nhận tin tưởng.

Cùng đó, cơ quan hữu trách nhiều lần cảnh báo rằng các đối tượng thường thu thập dữ liệu cá nhân từ chính các bình luận trên livestream thương mại điện tử, sau đó sử dụng để gọi điện tự xưng shipper và lừa đảo.

Bên cạnh yếu tố rò rỉ dữ liệu, tâm lý chủ quan khi mua sắm trực tuyến cũng là nguyên nhân khiến nhiều người “sập bẫy”. Việc mua hàng online diễn ra thường xuyên khiến không ít người coi các cuộc gọi giao hàng là điều quen thuộc, ít khi kiểm tra lại trạng thái đơn hàng trên ứng dụng trước khi thực hiện thanh toán hoặc làm theo hướng dẫn qua điện thoại.

Cơ quan công an nhiều lần chỉ ra rằng sự thiếu hiểu biết về quy trình giao - nhận và thanh toán là yếu tố khiến người dân dễ bị lợi dụng. Trên thực tế, hầu hết các sàn thương mại điện tử hiện nay không yêu cầu khách hàng chuyển tiền qua tài khoản cá nhân của shipper. Tuy nhiên, khi đối tượng đưa ra yêu cầu chuyển khoản kèm theo thông tin đơn hàng chính xác, nhiều người vẫn tin rằng đây là khoản phí phát sinh hợp lệ.

Khuyến cáo từ cơ quan chức năng

Trước diễn biến phức tạp của các vụ lừa đảo giả danh shipper, Công an TP Hà Nội đã liên tục phát đi cảnh báo, khẳng định nhân viên giao hàng không có quyền yêu cầu khách hàng cài đặt ứng dụng hoặc truy cập đường link để “xử lý sự cố đơn hàng” hay bất kỳ lý do nào khác tương tự.

Công an TP Hà Nội nhấn mạnh, khi nhận được cuộc gọi tự xưng là shipper, nhưng có dấu hiệu bất thường, người dân cần chủ động kiểm tra lại thông tin đơn hàng trên ứng dụng hoặc website chính thức, tuyệt đối không làm theo hướng dẫn chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân qua điện thoại. Việc người gọi đọc đúng thông tin đơn hàng không đồng nghĩa với việc đó là shipper thật.

Ông Nguyễn Văn Quân, Phó Trưởng khối Kỹ thuật Công ty Cổ phần công nghệ an ninh không gian mạng Việt Nam (VNCS) khẳng định: Mã OTP ngân hàng là lớp bảo mật cuối cùng của tài khoản, không được cung cấp cho bất kỳ ai, kể cả người tự xưng là shipper hay nhân viên hỗ trợ kỹ thuật. Việc cung cấp OTP hoặc cài đặt ứng dụng không rõ nguồn gốc có thể khiến tài khoản ngân hàng bị chiếm quyền kiểm soát chỉ trong thời gian rất ngắn.

Người dân cần nâng cao cảnh giác với các cuộc gọi thúc giục xử lý gấp, đặc biệt là những tình huống tạo áp lực tâm lý như “đơn sắp bị hủy”, “sẽ bị trừ tiền”, “phải xác minh ngay”. Trong trường hợp nghi ngờ bị lừa đảo, người dân cần liên hệ ngay với ngân hàng để khóa tài khoản, đồng thời trình báo cơ quan công an nơi gần nhất để được hỗ trợ kịp thời, hạn chế thiệt hại. Đồng thời, người dân được khuyến nghị chủ động thông tin cho người thân, đặc biệt là người cao tuổi, về các thủ đoạn giả danh shipper để phòng ngừa rủi ro trong gia đình.