Chuyển quyền để chuẩn hóa quản lý, nhưng không làm gãy mạch xuất khẩu

Bản lĩnh hành động: Rút quyền để chuẩn hoá

Chiều nay 21/4, Bộ Công Thương ban hành quyết định thu hồi quyền cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) mẫu CNM và mã số REX từ VCCI. Hành động này nhằm kịp thời thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đồng thời phát đi một tín hiệu chính sách mạnh mẽ: Việt Nam luôn tích cực hoàn thiện cỗ máy thương mại, không chỉ để vận hành trơn tru hơn, mà còn để gia tăng năng lực cạnh tranh, uy tín quốc gia và khả năng ứng phó với những “bẫy tiêu chuẩn” mới của thương mại toàn cầu.

Bộ Công Thương rút quyền cấp CO-REX từ VCCI, chuẩn hóa quản lý, giữ mạch xuất khẩu thông suốt nhờ cơ chế chuyển đổi mềm, hỗ trợ doanh nghiệp kịp thời. Ảnh minh họa

Quyết định số 1103/QĐ-BCT do Bộ Công Thương ban hành cần được hiểu như một cú hiệu chỉnh cơ chế vận hành hệ thống cấp xuất xứ. Trong thời gian qua, một số dấu hiệu về sự thiếu chuẩn hóa, thiếu hậu kiểm trong việc cấp CO mẫu CNM và mã REX đã tạo nên lỗ hổng chính sách, nhất là việc đáp ứng các đòi hỏi trong khuôn khổ các hiệp định thương mại tự do như EVFTA.

Đây là một “đường gấp khúc” nhưng cần thiết trong tiến trình chuyên nghiệp hóa quản lý xuất xứ, tương tự như cách Nhật Bản từng cải tổ JETRO để siết quy trình cấp mã miễn thuế trong thập niên 90s. Việt Nam cần thiết lập một “hệ sinh thái tin cậy” trong thương mại, nơi không chỉ hàng hóa mà cả hệ thống giấy tờ cũng phải có xuất xứ minh bạch.

Xuất xứ là cửa ngõ của chuỗi giá trị và định danh quốc gia

Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (CO) và mã số REX không đơn thuần là thủ tục hải quan. Trong hệ sinh thái thương mại toàn cầu, chúng là “hộ chiếu thương mại” và đảm bảo rằng sản phẩm mang thương hiệu Việt Nam không chỉ được sản xuất tại Việt Nam, mà còn tuân thủ quy tắc xuất xứ trong các FTA.

Nếu thiếu chuẩn mực, hàng Việt Nam có thể bị đối tác đánh giá thấp, thậm chí bị đưa vào diện rà soát kỹ. Khi ấy, hàng Việt không chỉ mất ưu đãi thuế quan mà còn tổn hại danh tiếng quốc gia. Một lô hàng bị trả về có thể gây thiệt hại hàng chục ngàn USD nhưng niềm tin mất đi trên thị trường EU hay Nhật Bản là thứ không thể định giá bằng tiền.

Chính vì vậy, việc Bộ Công Thương thu hồi quyền cấp CO, REX từ một tổ chức không trực thuộc Nhà nước như VCCI để trao lại cho hệ thống quản lý thống nhất là một bước đi cần thiết.

Bởi vì, nếu so sánh giữa chủ trương mới này với cách làm hiện nay qua bảng thống kê dưới đây, sẽ thấy rõ những cần thiết và lợi ích mang lại.

Bảng so sánh: VCCI và Bộ Công Thương trong việc cấp CO-REX

Chính sách linh hoạt: Không cứng nhắc, không để doanh nghiệp bị bỏ lại phía sau

Điều đáng nói không nằm ở việc “rút quyền”, mà ở cách Bộ Công Thương thực thi quyết định này. Không đóng sập cánh cửa với doanh nghiệp, Bộ đã chủ động thiết lập giai đoạn chuyển tiếp mềm. Doanh nghiệp đang sử dụng mã REX do VCCI cấp vẫn được hướng dẫn chuyển đổi sang hệ thống mới, tránh đứt gãy chuỗi cung ứng.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Nguyễn Anh Sơn, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cho biết: Cũng giống như lần trước việc chuyển đổi bộ máy theo mô hình mới, lần này Cục Xuất nhập khẩu chủ động có giải pháp giúp doanh nghiệp chuyển đổi và phối hợp bàn giao công việc quản lý phù hợp để doanh nghiệp không bị ảnh hưởng, đứt gẫy các đơn hàng xuất khẩu.

Ông Nguyễn Anh Sơn khẳng định: "Chúng tôi sẽ hướng dẫn doanh nghiệp chuyển đổi đầy đủ và không để đứt gãy thông suốt xuất nhập khẩu. Rất mong báo chí truyền thông nêu rõ tinh thần này để doanh nghiệp yên tâm thực hiện".

Sự mềm dẻo trong thực thi chính sách này phản ánh một triết lý quản trị hiện đại: Cải cách không phải là triệt tiêu, mà là chuyển hóa có lộ trình. Bộ Công Thương lần này đã hành động bài bản.

Trong thời điểm các thị trường phát triển đang siết lại quy định về xuất xứ, truy xuất nguồn gốc, tính bền vững và minh bạch thương mại, thì một quyết định chính sách như của Bộ Công Thương có giá trị tương đương với “giấy thông hành” để Việt Nam tiếp tục đứng trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Thomas Friedman từng nói: "Thế giới phẳng, nhưng luật chơi thì gồ ghề hơn bao giờ hết". Quan điểm “thế giới phẳng” được thể hiện rõ trong tác phẩm cùng tên của tác giả Thomas Friedman - nhà báo của hãng New York Times và là nhà kinh tế nổi tiếng của Mỹ.

Cho đến nay, cuộc tranh luận về “thế giới phẳng” vẫn rất gay gắt khi nhiều chuyên gia và học giả cho rằng thế giới không hề phẳng bất chấp tiến bộ xã hội. Và dù thế nào thì Việt Nam luôn thể hiện là một quốc gia có trách nhiệm không chỉ đối với doanh nghiệp của đất nước mình mà còn cả với các luật chơi của quốc tế.

Bài học từ sự việc này cho thấy, quản lý là phải nghiêm, nhưng điều hành chính sách là phải có tầm nhìn và sự cảm thông. Doanh nghiệp cần minh bạch, nhưng Nhà nước cũng cần hành động có trách nhiệm. Nếu Việt Nam muốn trở thành trung tâm sản xuất, chuỗi cung ứng - logistics của khu vực, thì từng con dấu CO cũng phải chuẩn như chip bán dẫn.