Vụ tôm với nhiều thách thức 

Thu hoạch tôm của một hộ nuôi tôm tại Sóc Trăng.

Vượt qua thời tiết, dịch bệnh

Ngay từ khi mới bước vào vụ nuôi, thời tiết nắng nóng gay gắt, dịch bệnh cũng bắt đầu xuất hiện và "đồng hành" cùng người nuôi tôm. Nhiều diện tích chỉ thả nuôi được vài ngày, cao nhất cũng chỉ hơn 1 tháng là bắt đầu xuất hiện dịch bệnh gây chết hàng loạt tôm nuôi. Tuy nhiên, bằng kinh nghiệm của người nuôi cùng sự vào cuộc của ngành chuyên môn, các chuyên gia đến từ các viện, trường đại học và doanh nghiệp cung ứng đầu vào, dịch bệnh trên tôm dần được khống chế, tôm nuôi bắt đầu có thu hoạch. Thiệt hại ban đầu tuy không hề nhỏ, nhưng số diện tích còn lại đến ngày thu hoạch hầu hết đều cho năng suất khá cao. Ông Võ Văn Phục, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy sản sạch Việt Nam, chia sẻ: "Ðầu vụ nuôi rất khó khăn do dịch bệnh xuất hiện sớm, nhưng qua xử lý, khống chế được dịch bệnh, đến khi kết thúc vụ đầu tiên cho thấy năng suất tăng khoảng 10% so với vụ nuôi cùng kỳ".

Không chỉ có trang trại nuôi quy mô lớn, các trại nuôi quy mô nhỏ, thậm chí là những hộ nuôi 1-2ha theo mô hình lót lưới đáy, bạt bờ cũng có được thành công ngoài mong đợi. Anh Nguyễn Văn Út, ở ấp Rạch Rê, xã Thạnh Phú, huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng, không giấu niềm vui sau khi vụ nuôi đầu năm này đang dần về đích: "Vụ này tôi thả 450.000 giống tôm thẻ nuôi ao đất lót lưới đáy và bạt bờ, nhưng chỉ sau 81 ngày tôm đã về cỡ 32 con/kg. Trước đó, khi tôm đạt cỡ 70 con/kg tôi đã thu tỉa hết 3,5 tấn, số còn lại này tôi dự định nuôi về size lớn cỡ 20-25 con/kg để bán giá cao hơn. Nói chung là vụ nuôi đầu tiên này tuy khó nhưng bù lại, khi đã vượt qua được thì con tôm lớn rất nhanh". Con tôm lớn nhanh, năng suất cao là thực tế mà hầu hết người nuôi tôm ở ÐBSCL đều nhìn nhận và đây cũng là nguyên nhân góp phần đưa sản lượng tôm nước lợ cả nước tăng 4,3% so với 5 tháng đầu năm 2023. Riêng tháng 5, sản lượng tôm thẻ ước đạt 68.000 tấn, tăng 8,1% và tôm sú là 23.000 tấn, tăng 3,1% so với tháng 5 năm 2023.

Những cuộc thu hoạch… chạy giá

Bước vào tháng 5, những đợt mưa lớn cũng bắt đầu xuất hiện nhiều hơn ở khu vực ven biển ÐBSCL, làm cho thời tiết dịu mát hơn, người nuôi tôm rục rịch thả tôm nhiều hơn. Tuy nhiên, khi mọi thứ gần như đã được chuẩn bị hoàn tất cũng là lúc giá tôm bắt đầu giảm và ngày càng giảm mạnh hơn. Tình hình trên cùng với dự báo về mưa bão sẽ nhiều hơn trong những tháng cuối năm và nhất là biến số về giá tôm vẫn chưa có gì chắc chắn khiến không ít hộ nuôi chùng tay không dám thả hoặc chỉ thả một phần diện tích mang tính thăm dò. Khảo sát nhanh tình hình giá tôm tại một số tỉnh: Sóc Trăng, Cà Mau, Trà Vinh… cho thấy hầu hết các kích cỡ tôm đều giảm giá khá mạnh. Tôm thẻ loại 40 con/kg hiện có giá 100.000-102.000 đồng/kg; loại 50 con/kg giá 97.000 đồng/kg; 30 con/kg giá 121.000-123.000 đồng/kg… Riêng tôm thẻ cỡ lớn (20-25 con/kg) tuy mức giảm ít hơn nhưng theo người nuôi, mức giá hiện tại cũng không mấy hấp dẫn do thời gian nuôi dài,
rủi ro cao.

Chính tâm lý lo sợ rủi ro giá tôm sẽ còn giảm thêm như đã từng xảy ra ở những năm trước, nên gần đây, khi tôm về cỡ 50-70 con/kg, nếu tính toán có lãi, người nuôi thường tiến hành thu hoạch ngay. Thậm chí có hộ nuôi theo mô hình ao tròn lót bạt đáy, tôm đang lớn nhanh khi chỉ 58 ngày đã đạt cỡ 58 con/kg nhưng cũng kêu lái vô cân tôm vì sợ giá tôm sẽ giảm. Anh Nguyễn Văn Dũng, ở xã Liêu Tú, huyện Trần Ðề, tỉnh Sóc Trăng, cho biết: "Ðợt này tôi thả nuôi 2 ao tổng cộng 600.000 con giống, tôm lớn rất nhanh nhưng tôi vẫn quyết định thu hoạch vì thấy giá tôm cả tuần nay giảm mạnh quá. Dù chưa tới 2 tháng, nhưng tính ra cũng có lời hơn 800 triệu đồng nhờ sản lượng hơn 20 tấn. Cũng nhờ bán sớm khi tôm cỡ 58 con/kg còn giá hơn 100.000 đồng/kg mới có lời, chứ để tới giờ này chỉ còn khoảng 95.000 đồng/kg thì hết lời".

Giá tôm thời gian tới liệu có tăng? Ðây cũng là câu hỏi mà người viết nhận được nhiều nhất trong quá trình tiếp xúc với người nuôi tôm. Ngay cả các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu tôm, khi đặt vấn này, họ cũng rất thận trọng khi đưa ra nhận định hay dự báo về giá tôm trong thời gian tới. Ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HÐQT Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta, cho biết: "Ðúng là giá tôm đã giảm khá mạnh trong thời gian gần đây do giá tiêu thụ trên thị trường thế giới đang giảm và tôm của Ecuador thì tiếp tục bán với giá ngày càng rẻ". Còn theo một doanh nghiệp chế biến xuất khẩu tôm khá lớn ở Sóc Trăng, giá tôm có tăng trở lại hay không vẫn chưa thể nói trước được, nhưng khả năng giá tôm giảm thêm sẽ rất khó xảy ra, bởi gần đây đã có vài doanh nghiệp nâng giá thu mua lên, dù chưa nhiều và nó cho thấy, doanh nghiệp vẫn đang có nhu cầu thu mua tôm nguyên liệu.

Tình trạng tôm giảm giá mạnh cũng từng xảy ra từ tháng 4-2023, nhưng đến đầu tháng 6 đã có nhiều doanh nghiệp mạnh dạn tuyên bố giá tôm sẽ hồi phục trong 6 tháng cuối năm, còn năm 2024 này, hầu hết đều tỏ ra dè dặt trong từng nhận định của mình. Ngay cả khi kim ngạch xuất khẩu tôm 5 tháng đầu năm tăng so với cùng kỳ, ông Hồ Quốc Lực cũng thận trọng cho rằng, chưa thể lạc quan vì giá tôm thế giới đang đà còn suy giảm, giá tiêu thụ vừa qua vẫn ở mức thấp, thậm chí còn thấp hơn giá trong năm 2023. Mặt khác, số liệu xuất khẩu từ các cường quốc nuôi tôm lớn, như Ấn Ðộ, Ecuador, Indonesia cho thấy diễn biến vụ tôm đầu năm nay của các nước trên là không tệ, sản lượng dự kiến vẫn sẽ tăng. Cho nên, giá tôm thời gian tới vẫn chưa có gì rõ ràng, vì bên cạnh yếu tố nhu cầu thị trường còn tùy thuộc vào vụ chính của các cường quốc tôm như Eucador, Ấn Ðộ, Việt Nam. Riêng Ecuador càng khó đoán định hơn do họ có thể nuôi tôm được quanh năm.

Giá tôm vẫn chưa có gì rõ ràng, nhưng thời tiết thì được dự báo gần như chắc chắn sẽ gây không ít khó khăn cho nuôi tôm giai đoạn 6 tháng cuối năm. Thêm một mùa tôm với quá nhiều khó khăn, thách thức mà các bên liên quan trong chuỗi giá trị ngành tôm cần phải vượt qua nếu muốn về đích an toàn.