Thị phần hàng rau quả của Việt Nam tại hầu hết các thị trường nhập khẩu lớn đang "bùng nổ", trừ Hoa Kỳ

Xuất khẩu rau quả tăng vọt...

Ước tính, tháng 7/2023 xuất khẩu hàng rau quả đạt 550 triệu USD, giảm 16,9% so với tháng 6/2023, nhưng tăng 122,5% so với tháng 7/2022. 7 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu hàng rau quả ước đạt 2,7 tỷ USD, tăng 68,1% so với cùng kỳ năm 2022. 

Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu hàng rau quả trong quý II/2023 đạt 1,7 tỷ USD, tăng 73% so với quý trước và tăng 104,8% so với quý II/2022. Tính trong nửa đầu năm 2023, xuất khẩu hàng rau quả đạt 2,7 tỷ USD, tăng 60,1% so với cùng kỳ năm 2022. 

Xuất khẩu rau quả trong nửa đầu năm tăng trưởng nhanh trong bối cảnh nhiều ngành hàng sụt giảm do tổng cầu yếu. Ngành hàng rau quả là điểm sáng trong xuất khẩu hàng hóa của cả nước. Với tốc độ tăng trưởng như hiện tại, dự báo nửa cuối năm xuất khẩu hàng rau quả đạt từ 2,5 tỷ USD đến 2,7 tỷ USD.

Về thị trường: Hàng rau quả chủ yếu xuất khẩu tới khu vực châu Á trong nửa đầu năm 2023, tỷ trọng xuất khẩu sang khu vực này chiếm 84,9% tổng trị giá xuất khẩu hàng rau quả. Trong đó, xuất khẩu hàng rau quả chủ yếu tới thị trường Trung Quốc, trị giá xuất khẩu hàng rau quả sang thị trường này chiếm 77,6% trong tổng xuất khẩu sang khu vực châu Á và chiếm 65,8% tổng xuất khẩu hàng rau quả. 

Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu hàng rau quả tới thị trường Trung Quốc ghi nhận mức cao trong 6 tháng đầu năm 2023, đạt 1,76 tỷ USD, tăng 121,9% so với cùng kỳ năm 2022. 

Hàng rau quả xuất khẩu sang các khu vực khác như châu Âu, châu Mỹ, châu Đại Dương và châu Phi với trị giá chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ, do đó vẫn còn nhiều cơ hội để ngành hàng rau quả tiếp tục mở rộng thị trường trong thời gian tới.

Về chủng loại: Chủng loại quả và quả hạch chiếm tỷ trọng chính trong cơ cấu mặt hàng rau quả xuất khẩu nửa đầu năm 2023, đạt 1,9 tỷ USD, tăng 85,5% so với cùng kỳ năm 2022. Chủng loại quả và quả hạch xuất khẩu chủ yếu tới khu vực châu Á với Trung Quốc là điểm đến chính. Trị giá xuất khẩu quả và quả hạch tới Trung Quốc chiếm 83,3% tổng trị giá xuất khẩu chủng loại này. 

Tiếp theo là chủng loại sản phẩm chế biến, trong nửa đầu năm 2023, trị giá xuất khẩu chủng loại này đạt 568 triệu USD, tăng 23,4% so với cùng kỳ năm 2022. Tốc độ tăng trưởng cao của chủng loại này là nhờ xuất khẩu sang khu vực châu Á và châu Âu tăng trưởng mạnh. Trong đó, xuất khẩu sang châu Á đạt 326,3 triệu USD, tăng 23,7% so với cùng kỳ năm 2022; tiếp theo là xuất khẩu sang thị trường châu Âu đạt 121,5 triệu USD, tăng 68,7%. 

Ngoài 2 chủng loại xuất khẩu chính chiếm tỷ trọng cao, còn một số chủng loại khác cũng được xuất khẩu trong 6 tháng đầu năm 2023 như rau củ, hoa và lá.

Hầu hết các thị trường lớn đều tăng trị giá nhập khẩu hàng rau quả

Trong cơ cấu thị trường nhập khẩu hàng rau quả trên toàn cầu, EU là thị trường nhập khẩu lớn nhất, tiếp đến là Hoa Kỳ, Trung Quốc, Anh và Canada. Trong đó, hầu hết các thị trường lớn đều tăng trị giá nhập khẩu hàng rau quả, trừ thị trường Anh và Canada. 

Dẫn đầu về trị giá nhập khẩu là thị trường EU. Theo số liệu thống kê từ Eurostat, trong 4 tháng đầu năm 2023, nhập khẩu hàng rau quả (HS 06,07,08 và 20, trong đó mã HS08 trừ đi mã 080131 và 080132) của EU đạt 47,6 tỷ USD, tăng 8,6% so với cùng kỳ năm 2022. Tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam còn rất thấp, chỉ chiếm 0,18% tổng trị giá nhập khẩu của EU. Trong khi đó, nhu cầu tiêu dùng của EU trải đều trong năm và phụ thuộc phần lớn vào việc nhập khẩu từ bên ngoài. Để rau quả vào được thị trường EU, các doanh nghiệp xuất khẩu cần chú ý, người dân EU chỉ tiêu dùng sản phẩm chất lượng cao và đồng nhất, đảm bảo an toàn thực phẩm, tiện lợi, các sản phẩm phải được sản xuất theo quy trình bền vững, ít phát thải và có trách nhiệm xã hội. 

Với thị trường Hoa Kỳ, theo số liệu thống kê từ Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ, trị giá nhập khẩu hàng rau quả của Hoa Kỳ trong 5 tháng đầu năm 2023 đạt 24,1 tỷ USD, tăng 3,1% so với cùng kỳ năm 2022. Trong đó, tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam có xu hướng giảm, chiếm 0,6% tổng nhập khẩu, giảm 0,12 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm 2022. Với nhu cầu nhập khẩu hàng rau quả trên 46 tỷ USD/năm, Hoa Kỳ là thị trường tiềm năng đối với các nước xuất khẩu hàng rau quả, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, việc khai thác thị trường này vẫn chưa được như kỳ vọng, do khoảng cách địa lý giữa Việt Nam và Hoa Kỳ quá xa nên nếu đưa trái cây tươi vào Hoa Kỳ thì vấn đề công nghệ bảo quản dài ngày phải được ưu tiên hàng đầu. 

Trái cây của Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ hiện mới hướng đến đối tượng tiêu dùng là người châu Á, trong đó, cộng đồng người Việt ở Hoa Kỳ là chính. Đây là một nguyên nhân khiến trái cây Việt Nam vào Hoa Kỳ chưa nhiều. Cần đẩy mạnh quảng bá, giới thiệu sản phẩm đến các cộng đồng khác vì Hoa Kỳ là quốc gia hợp chúng quốc; Việc thực hiện yêu cầu chiếu sạ với sản phẩm xuất tươi trong khi cơ sở chiếu sạ của ta đáp ứng yêu cầu của Hoa Kỳ còn quá ít, đã làm tăng chi phí vận chuyển. Theo đó, cần giải quyết các vấn đề hạ tầng như giao thông, khoa học công nghệ, thương mại điện tử, logicstics, công nghệ giống và bảo quản sau thu hoạch, tìm hiểu thị hiếu khách hàng, quảng bá tiếp thị và xây dựng thương hiệu quốc gia cho nông sản Việt Nam. 

Trung Quốc là thị trường nhập khẩu hàng rau quả lớn thứ 3 trên thế giới. Theo số liệu thống kê từ Cơ quan Hải quan Trung Quốc, trong 6 tháng đầu năm 2023, nhập khẩu hàng rau quả của Trung Quốc đạt 13,7 tỷ USD, tăng 6,8% so với cùng kỳ năm 2022. Với lợi thế về vị trí địa lý gần với Trung Quốc, việc vận chuyển hàng rau quả tươi của Việt Nam sang thị trường này có chi phí thấp hơn, giữ được độ tươi và chất lượng, nên có khả năng cạnh tranh hơn so với các nguồn cung cấp khác. 

Tuy nhiên, để gia tăng trị giá xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, hàng rau quả của Việt Nam phải có chất lượng tốt, đáp ứng thị hiếu tiêu dùng. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam cần nắm vững và tuân thủ hệ thống quy định, tiêu chuẩn hiện hành của thị trường Trung Quốc. Doanh nghiệp cần thường xuyên cập nhật và tuân thủ quy định về tiêu chuẩn chất lượng, kiểm nghiệm, kiểm dịch, bao bì đóng gói, truy xuất nguồn gốc của thị trường Trung Quốc. Bên cạnh đó, có chiến lược về logistics, xây dựng được các kho bảo quản nông sản ở các địa phương biên giới giúp bảo quản lâu hơn, giữ được chất lượng tốt khi đến thời hạn giao hàng. 

Anh và Canada cũng là 2 thị trường nhập khẩu chính hàng rau quả trên toàn thế giới, tuy nhiên nhu cầu nhập khẩu của cả 2 thị trường này đều giảm trong những tháng đầu năm 2023. Trong đó, trị giá nhập khẩu hàng rau quả của Anh đạt 6,1 tỷ USD trong 4 tháng đầu năm 2023, giảm 5,3% so với cùng kỳ năm 2022; tiếp theo là Nhật Bản đạt 5,4 tỷ USD trong 5 tháng đầu năm 2023, giảm 38%. Tỷ trọng nhập khẩu từ Việt Nam của cả 2 thị trường chỉ chiếm chưa đến 1% tổng trị giá nhập khẩu, rất thấp so với nhu cầu. Do vậy, vẫn còn nhiều cơ hội để các doanh nghiệp xuất khẩu hàng rau quả của Việt Nam khai thác.