Để hạt cà phê vươn ra thị trường quốc tế

Nền tảng phát triển bền vững

Năm 2000, ông Lý Văn Khiềm theo dòng người đi mở đất, rời quê vào thôn Tà Sơn, xã Tà Năng (Lâm Đồng) lập nghiệp. Khi ấy, vùng đất còn hoang sơ, điều kiện sản xuất thiếu thốn, kiến thức làm nông gần như bắt đầu từ con số không. Vừa học hỏi từ những nông dân đi trước, vừa tự mày mò thực hành, ông Khiềm gắn bó với cây cà phê từ những ngày đầu bám đất đến nay.

Qua năm tháng, cà phê không chỉ bén rễ trên vùng đất mới mà dần trở thành nguồn thu nhập chính, nuôi sống gia đình ông và gắn chặt với sinh kế lâu dài. Trải qua nhiều năm canh tác, chứng kiến những thăng trầm của giá cả và chất lượng vườn cây, ông Khiềm mạnh dạn ghép cải tạo vườn cà phê, lựa chọn những giống cà phê chất lượng cao, phù hợp với thổ nhưỡng và khí hậu địa phương. Từ trải nghiệm thực tế, ông Khiềm cho biết, cây cà phê chỉ thực sự bền vững khi người trồng đầu tư, chăm sóc đúng kỹ thuật và coi chất lượng là yếu tố quyết định giá trị lâu dài của hạt cà phê.

Sau sáp nhập địa giới hành chính, Lâm Đồng trở thành địa phương có diện tích cà phê lớn nhất cả nước với trên 328.000 ha. Sản lượng niên vụ 2025 - 2026 dự kiến vượt 1 triệu tấn, tiếp tục khẳng định vị thế “thủ phủ” cà phê của Việt Nam.

Không chỉ mang lại nguồn thu lớn, ngành cà phê còn tạo sinh kế cho người dân nông thôn, thu hút hàng chục doanh nghiệp tham gia thu mua, chế biến và xuất khẩu, có sức lan tỏa mạnh mẽ đối với kinh tế địa phương.

Lâm Đồng sở hữu tiềm năng to lớn để trở thành trung tâm sản xuất, chế biến và xuất khẩu cà phê hàng đầu của Việt Nam.

Chuyển từ “nhiều sản lượng” sang “nhiều giá trị”

Những năm gần đây, sản xuất cà phê của tỉnh đang từng bước chuyển dịch theo hướng hiện đại. Toàn tỉnh hiện có 22.735 ha cà phê canh tác theo hướng ứng dụng công nghệ cao. Tỉnh đang xây dựng 5 vùng sản xuất cà phê công nghệ cao với tổng quy mô 1.743,5 ha. Toàn tỉnh đã có 5 vùng được công nhận, tập trung tại các vùng sản xuất cà phê Di Linh, Bảo Lâm, Thuận An, Đức An...

Các công nghệ chủ yếu như: hệ thống tưới tiết kiệm nước, bón phân thông minh qua hệ thống tưới, quản lý dịch hại tổng hợp (IPHM) đang góp phần giảm chi phí đầu vào, tối ưu tài nguyên và nâng cao chất lượng hạt cà phê.

Cùng với sản xuất, Lâm Đồng đẩy mạnh mở rộng diện tích cà phê đạt các chứng nhận bền vững như: VietGAP, 4C, UTZ, Rainforest, hữu cơ. Hiện diện tích được chứng nhận đạt 117.454 ha, chiếm 36,4% tổng diện tích, với sản lượng tương ứng 433.715 tấn.

Toàn tỉnh đã hình thành 65 chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ, thu hút 29.420 hộ nông dân tham gia trên quy mô 55.468 ha. Các chuỗi liên kết giúp tổ chức sản xuất đồng bộ, ổn định đầu ra và tạo nguồn cung bền vững cho doanh nghiệp.

Năm 2024, sản lượng xuất khẩu trực tiếp cà phê nhân đạt khoảng 158.253 tấn, giá trị 478,8 triệu USD. Các thị trường như: Thụy Sỹ, Italia, Nhật Bản, Đức… đều yêu cầu cao về chất lượng và tiêu chuẩn bền vững, đặt ra yêu cầu ngày càng khắt khe cho sản xuất trong nước.

Bên cạnh kết quả đạt được, ngành cà phê Lâm Đồng đang đối mặt với nhiều thách thức. Biến đổi khí hậu khiến hạn hán, mưa trái mùa và sâu bệnh diễn biến phức tạp; chi phí vật tư, phân bón và nhân công tăng nhanh, làm lợi nhuận thực tế của người trồng cà phê bị thu hẹp.

Đáng chú ý, hơn 98% cà phê xuất khẩu hiện nay vẫn là cà phê nhân thô, giá trị gia tăng thấp. Tình trạng thu hái quả xanh, liên kết lỏng lẻo giữa nông dân và doanh nghiệp vẫn tồn tại, làm giảm chất lượng và cản trở mục tiêu phát triển cà phê đặc sản.

Bên cạnh đó, Quy định chống mất rừng của Liên minh châu Âu (EUDR) đang đặt ra yêu cầu bắt buộc về minh bạch vùng trồng và truy xuất nguồn gốc, buộc ngành cà phê phải thay đổi mạnh mẽ nếu muốn giữ thị trường xuất khẩu.

Trước yêu cầu hội nhập, ngành nông nghiệp Lâm Đồng xác định tư duy phát triển dài hạn là chuyển từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp, lấy chất lượng, thương hiệu và tuân thủ quốc tế làm thước đo.

Tỉnh tập trung tái canh, cải tạo vườn già cỗi; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao, công nghệ số; xây dựng chuỗi liên kết thực chất; phát triển chế biến sâu, nâng tỷ lệ cà phê qua chế biến lên 10 - 15% vào năm 2030. Đồng thời, định vị và khai thác hiệu quả chỉ dẫn địa lý “Cà phê Lâm Đồng”, gắn sản xuất cà phê với du lịch canh nông và văn hóa bản địa.

Lâm Đồng đang từng bước chuyển dịch sang phát triển cà phê chất lượng cao, cà phê đặc sản và phát triển bền vững để hạt cà phê cao nguyên vươn xa trên thị trường quốc tế.