Cấp bách gỡ khó cho xuất khẩu thủy sản 

Giá giảm mạnh

Ông Lê Văn Kỳ, ngụ xã Bình Thới (huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre), bộc bạch: “Mấy tháng qua, hầu hết người nuôi tôm ở vùng ĐBSCL khá chật vật, bởi ảnh hưởng giá thấp. Gần đây giá có cải thiện và nông dân kỳ vọng thời điểm cuối năm việc tiêu thụ tôm sẽ mạnh lên nhằm bù đắp cho thời gian đầu ì ạch”. Cụ thể, tôm thẻ loại 50 con/kg hiện có giá khoảng 115.000 đồng/kg; tôm sú loại 40 con/kg giá 105.000 đồng/kg; tôm càng xanh loại 20 con/kg giá khoảng 100.000 đồng/kg… dù có cải thiện so với các tháng trước, nhưng vẫn thấp hơn năm 2022.

Chế biến cá tra xuất khẩu ở nhà máy thủy sản Ấn Độ Dương (Khu công nghiệp Thốt Nốt, TP Cần Thơ).

Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Bạch Linh (Bạc Liêu) cho hay, lạm phát trên thế giới đã ảnh hưởng đến chi phí đầu vào tăng, đồng euro mất giá, nhu cầu tiêu thụ giảm; ngoài ra tôm của Việt Nam phải cạnh tranh với tôm giá rẻ từ Ecuador… Từ đó khiến xuất khẩu những tháng đầu năm 2023 khó khăn. Vài tháng nay tình hình có cải thiện và công ty chúng tôi đang đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc; mở rộng thị trường Mỹ, Úc, Hàn Quốc, Nhật Bản… Để gia tăng xuất khẩu vào cuối năm, công ty cần sự hỗ trợ nguồn vốn vay ưu đãi nhằm mở rộng, nâng cấp máy móc trang thiết bị để chế biến sản phẩm chất lượng đáp ứng những thị trường khó tính.

Đối với việc nuôi và xuất khẩu cá tra cũng tương tự. Ông Nguyễn Thanh Bình, Giám đốc HTX dịch vụ thủy sản Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp, cho hay: “Các doanh nghiệp đang mua cá tra nguyên liệu khoảng 26.000 đồng/kg, trong khi chi phí giá thành sản xuất là 28.000 đồng/kg nên người nuôi chịu lỗ. Sở dĩ giá thành nuôi cá ngày càng cao là do tình hình dịch bệnh, nguồn giống suy giảm chất lượng dẫn đến tỷ lệ hao hụt nhiều, cộng với thức ăn giá cao và thời gian nuôi kéo dài… Để cá tra tăng sức cạnh tranh trên thị trường thế giới thì bài toán giảm giá thành cần nhanh chóng tính đến”. Theo ông Dương Nghĩa Quốc, Chủ tịch Hiệp hội Cá tra Việt Nam (VINAPA), xuất khẩu cá tra trong 10 tháng đầu năm 2023 ước đạt khoảng 1,5 tỉ USD, giảm 28% so cùng kỳ năm trước. Gần đây nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm cá tra trên thế giới có cải thiện, nhất là dịp lễ Giáng sinh và đón năm mới 2024. Những thị trường như Mỹ, Trung Quốc, khối CPTPP… đều tăng số lượng đơn đặt hàng; dù sự phục hồi chưa mạnh mẽ như mong muốn nhưng dấu hiệu đã có cải thiện.

Nỗ lực gỡ khó, ổn định lâu dài

Là một trong những doanh nghiệp có vùng nuôi lớn và năng lực chế biến xuất khẩu cá tra hàng đầu ở ĐBSCL, ông Nguyễn Văn Đạo, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần thủy sản Gò Đàng (Tiền Giang), nhìn nhận: “Từ khi xảy ra dịch COVID-19 thì ngành cá tra đã gặp khó, song năm nay lại càng khó hơn bởi nhu cầu của các quốc gia nhập khẩu lớn về mặt hàng này giảm mạnh. Hiện nay, tình hình “ăn hàng” của thế giới đã tốt lên, song giá cả xuất khẩu các sản phẩm cá tra ra châu Âu, châu Á, Mỹ… tăng chậm và còn dao động ở mức thấp, khiến các doanh nghiệp chưa mạnh dạn giao hàng. Trước mắt, doanh nghiệp nỗ lực đàm phán để nâng giá xuất cho nhu cầu tiêu thụ đón năm mới 2024; đồng thời mở thêm các thị trường tiềm năng. Một khi nhu cầu tiêu thụ của thế giới tăng lên sẽ kéo giá tăng theo và việc đẩy mạnh xuất khẩu mới có hiệu quả”. Cũng theo ông Đạo, do thị trường vẫn còn ở trạng thái tăng chậm so với các năm trước; vì vậy từ nay đến cuối năm đa phần các doanh nghiệp không tuyển thêm công nhân, mà chỉ duy trì việc làm cho số lao động hiện tại. “Hoạt động của năm 2023 gặp những khó khăn nhất định; thế nhưng doanh nghiệp chúng tôi đã lên kế hoạch đảm bảo lương và chế độ thưởng Tết Nguyên đán 2024 đầy đủ cho tất cả nhân viên và công nhân lao động”- ông Nguyễn Văn Đạo thông tin thêm.

Trao đổi với chúng tôi, ông Dương Nghĩa Quốc, Chủ tịch VINAPA dự báo, xuất khẩu cá tra năm 2023 về đích khoảng 1,7 tỉ USD, giảm khoảng 28% so năm trước. Điều này chúng ta phải chấp nhận trong khi tình hình thế giới có nhiều biến động. Song, vấn đề mang tính sống còn đối với ngành cá tra là cấp bách khắc phục hàng loạt hạn chế. Theo đó, cải thiện nhanh chất lượng con giống đã suy giảm từ nhiều năm qua làm ảnh hưởng chất lượng cá tra thương phẩm. Việc này, mấy năm qua Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã triển khai đề án “giống cá tra 3 cấp” cho các địa phương; do đó cần hoàn thiện sớm để triển khai rộng rãi cho doanh nghiệp, hợp tác xã, người nuôi áp dụng. Các cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra về chất lượng, quản lý chặt tỷ lệ mạ băng, độ ẩm… của các sản phẩm cá tra trước khi xuất ra thế giới; tăng cường liên kết giữa các doanh nghiệp xuất khẩu nhằm tránh sự cạnh tranh lẫn nhau, đồng thời đẩy mạnh liên kết chuỗi giá trị từ người nuôi đến doanh nghiệp sản xuất thức ăn, doanh nghiệp xuất khẩu, ngân hàng… để thống nhất sản lượng nuôi, thời vụ thu hoạch, sản phẩm chế biến và giá cả xuất khẩu… Có như vậy ngành cá tra mới thoát khỏi cảnh bị động như hiện nay.

Đối với con tôm, theo ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, tính hết tháng 10-2023, kim ngạch xuất khẩu hơn 2,8 tỉ USD, giảm 24% so với cùng kỳ; để đạt được con số 3,6 tỉ USD thì còn rất nhiều việc phải làm. Trước mắt cần tận dụng lợi thế địa lý để đẩy mạnh xuất khẩu tôm vào thị trường Trung Quốc, nhất là tôm sú. Ở thị trường châu Âu cần tăng cường xuất tôm hữu cơ, các mặt hàng giá trị gia tăng; đồng thời tận dụng triệt để lợi thế từ EVFTA nhằm tăng sức cạnh tranh… Về lâu dài phải giải cho được bài toán về chất lượng con giống suy giảm, chi phí đầu vào cao, chi phí logistics cao, tác động của biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan, dịch bệnh… dẫn đến giá thành tôm của Việt Nam cao hơn thế giới, gây bất lợi về cạnh tranh.

Theo lãnh đạo Công ty CP Nha Trang Seafoods-F89 (Bạc Liêu), để giải quyết vấn đề giá thành thì cần tăng tỷ lệ thu hồi, tức là tăng tỷ lệ thành công từ ao nuôi. Như vậy, cần con tôm giống tốt và quy trình nuôi phù hợp; chú trọng tối ưu hệ số thức ăn, bởi thức ăn chiếm hơn 50% giá thành nuôi tôm thành phẩm. Ngoài ra, cần xem xét giá cả tại các cơ sở cung ứng đầu vào, đặc biệt là thức ăn và các chế phẩm nuôi tôm. Cải thiện giá thành nuôi sẽ góp phần cải thiện giá thành tôm chế biến, sẽ tăng sức cạnh tranh giá bán trên thương trường thế giới. Bên cạnh đó, ngành tôm cần có giải pháp tăng các cơ sở nuôi đạt chuẩn chất lượng thị trường yêu cầu, cụ thể như ASC, Global GAP… Đẩy mạnh hợp tác giữa các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản với nhau, bởi nếu hoạt động riêng lẻ sẽ khó cạnh tranh với thế giới.